Tơlơi
pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :
****Tơdơi
rơbeh kơ 1 blan mă bruă je\], ta#u klă, pơplih phrâo hăng gơgrong, tlăm tôm
brơi lơ 28/11, Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang deh ]ar ta tal 13 pơđu\t ta#u klă
laih, pơđu\t tal jơnum lok 8. Amăng tal jơnum anai, Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang
deh ]ar ta bơk’toai h’dôm bôh yôm phăn bruă pơdo\ng tơlơi phiăn, lăng tui gơnong
glông hăng pơs^t h’dôm tơlơi yôm phăn ngă tui k’]a\o bruă đ^ kyar bơvih [o\ng –
m’nuih m’nam lon ia. Pơhiăp pơđu\t tal jơnum, Khoa g^t gai wai lăng pơ ala
m’nuih [ôn sang deh ]ar ta ơi Nguyễn Sinh Hùng pơs^t: Gơnang kơ pran joa mu\t
hrom, tơpă, rơgơi m’bruă, pơplih phrâo hăng gơgrong prong mơng [ing khoa pơ ala
Khul Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang deh ]ar ta, Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang deh
]ar ta ngă giong klă laih abih bang jơlan h’dră mă bruă. Amăng tal jơnum anai,
Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang deh ]ar ta pioh laih lu mông bơk’toai, pơblang
dơlăm kơ tơlơi thun 2014 hăng bruă mă đ^ kyar bơvih [o\ng – m’nuih m’nam thun
2015 kiăng hmâo h’dôm h’dră pơs^t djơ\ đ^ kyar lon ia. Thun 2015 le\ thun yôm
phăn biă amăng bruă ngă tui h’dôm tơhnal pơkă, bruă ba tơbiă dưi hmâo laih Bruă
jơnum prong Ping gah đơ đam deh ]ar ta tal 11 hăng Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang
deh ]ar ta tal 13 pơs^t; laih anun jing thun ngă tui bruă pơdo\ng k’]a\o bruă 5
thun mơng thun 2016-2020 hăng pơ phun Bruă jơnum prong Ping gah h’dôm gưl./.
****Klăm
mmo\t tom brơi, lơ 28/11, [ơi anom bruă Khua mir sir, Khua mir sir dêh ]ar ta,
ơi Trương Tấn Sang hơmâo ]ơkă jum ơi
Demeke Mekonnen, Kơ-iang Khua dêh ]ar Ethiopia glăk rai ]uă jơmư hăng mă bruă [ơi dêh ]ar
ta. Hơtal rai ]uă anai blung mơng ơi
Demeke Mekonnen hăng khul khua mua dêh ]ar anai kiăng pơtrut tui bruă mă rô nao
rai gơyut gơyâo dua bơnah dêh ]ar. Boh nik `u dua bơnah pơtum ngă hrom amăng
bruă dua bơnah gleng nao, hơmâo tơlơi gêh găl hloh s^ mơdrô, bơvih [ong huă,
tuh pơplai. Dêh ]ar Việt Nam
amra pok prong bruă mă gum hrom hăng dêh ]ar Ethiopia amăng bruă hơmâo tơlơi gêh
găl kah hăng man pơdong, bruă sang dăng kông, bruă ngă hmua pla kyâo pơtâo. Khua
mir sir dêh ]ar ta rơkâo, dua bơnah khom sem glăi hơdôm tơlơi tu\ ư nao rai, k^
pơkôl kơtưn lăi pơthâo ano\ gêh găl amăng bruă mă, pơphun jơnum prưng pơdă sang
jơnum s^ mơdrô, biă mă `u pơsir tơlơi gun tơnap kiăng ngă gêh găl kơ dua bơnah
hơduah e\p tơlơi ngă hrom s^ mơdrô. Hrom hang anun, kah hăng bruă pơtô hrăm,
Khua mir sir lăi, Việt Nam
amra djru kơ dêh ]ar Ethiopia
amăng bruă pơ hrăm mơnuih apăn bruă./.
****Tlăm tôm
brơi lơ 28/11, tơdơi kơ 2 bruă pơtôm hiăp hăng ako# `u “Hlăk ai [u klă drơi jan
hăng tơlơi dưi pơs^t mă pô mơng hlăk ai” hăng “Tơlơi pơhing pôr kiăng pơhlôm
tơlơi dưi kơ m’nuih [u klă drơi jan”, Bruă bơk’toai m’nuih [u klă drơi jan kual
Châu Á – Thái Bình Dương pơ phun bruă jơnum abih bang tu\] rơnu\], ba tơbiă
Tơlơi lăi pơto\ng Hà Nội. Kiăng pơ plih phrâo Bruă Incheon gah tơlơi dưi kơ
m’nuih [u klă drơi jan, Khul pơlir h’b^t gah M’nuih [u klă drơi jan deh ]ar
Việt Nam ba tơbiă laih hră ]ih tơlơi lăi pơto\ng Hà Nội, hmâo 8 m’ta tơlơi, lăi
đ^ pran pơs^t mơng deh ]ar Việt Nam hrom hăng h’dôm deh ]ar ding k’na amăng
kual châu Á – Thái Bình Dương pơkôl djru m’nuih [u klă drơi jan pơhlôm h’dôm
tơlơi dưi pơkă amăng Tơlơi pơkôl Jar k’mar gah tơlơi dưi mơng M’nuih [u klă
drơi jan./.
****Tom brơi, lơ 28/11, [ơi Hà Nội, [i rô Khua anih jưh pơ ala dêh ]ar Đan Mạch
pơphun jơnum pơ [ut glăi bruă mă djru tơlơi pơhno tar [ar rong lo\n tơnah kơ
ano\m bruă bơvih [ong huă mơdrô gah Việt Nam. Dơ\ng mơng thun 2011 truh ră
anai, hơdră pơđ^ tui tơlơi kơtang pơhno amăng bruă s^ mơdrô kơ anom bruă mơdrô
Việt Nam.
Hơdôm ring bruă djru anai hơmâo pok pơhai abih bang 42 ring bruă [ơi 8 boh
tring ]ar, [ôn prong amăng Việt Nam.
Djru kơ anom bruă mơdrô pơblih phrâo tơlơi mă bruă, tui hăng hơdră s^ mơdrô
phrâo hăng gơnam tam pơ prong, lu laih
anun truh kơ anom bruă mơdrô anet hăng amăng sang ano\ mơnuih [ôn sang. Dơ\ng
mơng anun, djru kơ 30 rơbâo bruă mă, rơbeh 60 rơbâo ]ô mơnuih dưi hrăm bruă
mă kơhnăk laih anun djru kơ mơnuih [ôn
sang ngă hmua dưi pơ hrui glăi lu hăng hơđong./.
****Mơgoah tôm brơi lơ 28/11, Jơnum min djo\p djuai ania
m’nuih m’nam deh ]ar Việt Nam
tring ]ar Gia Lai pơ phun bruă jơnum bơni tha plơi, khoa [ôn, m’nuih m’bruă [ơi
kual neh wa djuai ania [ia\ do# thun 2014. Pơhiăp amăng mông ngă lơphe\t, ơi
Phạm Thế Dũng, Khoa Jơnum min m’nuih [ôn sang tring ]ar Gia Lai lăi rơđah: Ping
gah, Kơnuk kơna hăng go\ng gai [ơi tring ]ar djă pioh hăng pơs^t yôm h’dôm
tơlơi gum h’go#p mơng h’dôm ]ô tha plơi, khoa [ôn, m’nuih m’bruă amăng plơi pla
gah bruă djru gum ba h’dôm h’dră pơtrun, h’dră bruă, tơlơi phiăn mơng Ping gah
hăng Kơnuk kơna truh hăng m’nuih [ôn sang ăt kah hăng djru pơsur, hyu lăi
pơthâo m’nuih [ôn sang djă pioh k’jăp tơlơi rơnuk rơnoa k’đi ]ar, [u hmư\ tui,
[u [o\ng tui ia bah [ing sat plư, bơvih brơi bruă đ^ kyar tơlơi h’d^p m’da… Pơ\
anăp anai, ]ang rơmang, [ing tha plơi khoa [ôn, m’nuih m’bruă amra ngă tui jai
hrơi klă hloh dơng bruă mă hăng bôh thâo mơng pô, gum tơngan hrom hăng Ping gah, Kơnuk kơna hăng m’nuih [ôn sang pơdo\ng plơi pla
jai hrơi jai đ^ kyar h’đong hăng pơdrong sah./.
****Mơguah
tom brơi, lơ 28/11, anom bruă ping gah [ôn prong {uôn Ma Thuột, tring ]ar Dak
Lak pơphun jơnum klah ]un bruă mă 10
thun ngă tui Tơlơi pơtrun jơnum lok 7, ping gah dêh ]ar ta hơtal IX kơ bruă mă
gah tơlơi đăo. Tui hăng tơlơi lăi pơthâo amăng mông jơnum, tơlơi mă bruă gah
tơlơi đăo [ơi tring ]ar anai hơmâo lu tơlơi pơblih, mrô [ing djru đăo, khua mua
pơtô đăo laih anun anih anom kuh pơpu\ lu jai anun yơh `u pơdjơ\ nao kơ ano\
kiăng hơmâo lo\n pioh pơdong sang jơnum. Khă tui anun, yua ngă klă bruă mă wai
lăng gah tơlơi đăo, lăi pơthâo kơ anom bruă Ping
gah [ôn prong, Jơnum min mơnuih [ôn sang [ôn prong {uôn Ma Thuột git gai djo\p
anom bruă pơtrut pơsur brơi ngă tui djơ\ jơlan hơdră tơlơi phiăn kơnuk kơna
pioh kơ tơlơi đăo, tơlơi ngă yang rơbang. Pơsir brơi ano\ kiăng đăo hăng [u đăo
kơ mơnuih [ôn sang samơ\ ăt wai lăng tong ten kiăng huăi hơmâo tơlơi soh sat
pơrung pơrăng./.
****Tôm brơi lơ 28/11, [ơi plơi prong Gia Nghĩa, tring
]ar Dak Nông, {u\t pơplông h’dôm anom mă bruă hrom 5 bôh tring ]ar kual }ư\
Siăng pơ phun laih Bruă jơnum klah ]un glăi bruă pơplông bơni thun 2014. Tui
hăng tơlơi pơs^t, amăng thun 2014, {u\t pơplông h’dôm anom mă bruă hrom 5 bôh
tring ]ar kual }ư\ Siăng ngă tui klă laih 2 bruă pơplông h’dôm anom mă bruă
hrom Việt Nam pơ phun, anun le\ “Pơplih phrâo, đ^ kyar hăng pơđ^ tui bôh tu\
yoa bruă mă mơng h’dôm bôh anom mă bruă hrom” hăng Anom mă bruă hrom ba jơlan
hlâo amăng bruă hro\ trun rin rơpa hăng pơdo\ng plơi pla phrâo”, laih anun
pơtru\t k’tang ngă tui bruă hrăm tui hăng ngă tui gru hiam pran joa Hồ Chí
Minh. Amăng thun 2015, {u\t pơplông h’dôm anom mă bruă hrom 5 bôh tring ]ar
kual }ư\ Siăng amra ngă tui dơng bruă pơplông mơng h’dôm gưl hăng pơ phun bruă
“Pơplông ba glăi bôh than klă ]ơkă mơak Bruă jơnum prong Ping gah h’dôm gưl,
anăp nao Bruă jơnum prong tal 12 mơng Ping gah hăng Bruă jơnum prong tal 4 Khul
pơlir h’b^t anom mă bruă hrom deh ]ar Việt Nam./.
Tơlơi pơhing
phrâo dêh ]ar ta] rơngiao:
****Tôm brơi
lơ 28/11, [ơi deh ]ar Namibia
roah Khoa mir sir deh ]ar hăng hră ple\ điện tử blung a [ơi châu Phi. Yap mơng
hrơi deh ]ar Namibia pơ phun bruă roah khoa tơpă blung a rơgao hăng anai 25
thun, roah Khoa mir sir thun anai amra ]ang rơmang ba glăi sa gru pơ phô brơi
tơlơi tơpă kơ châu Phi anai. Bruă roah Khoa mir sir [ơi deh ]ar Namibia
thun anai hmâo dua tơlơi pơplih prong. Anun le\ tal blung a, bruă roah Khoa mir
sir hăng Khoa g^t gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang [ơi deh ]ar pơ phun amăng
sa hrơi hăng m’nuih roah khoa ăt jing tal blung a nao ple\ hră hăng hră điện
tử./.
****Tom brơi,
28/11, dêh ]ar Prăng brơi thâo amra ngă hrom hơdôm bơnah pơtom hiăp hơdai gum
hrom hơtal rơnu] kiăng e\p hơdră pơsir h^ tơlơi do\ gun amăng bruă bơkơtoai nao rai rơnuk rơnua kơplah wah
dêh ]ar Israel
hăng Palestin. Pơhiăp [ơi anăp, [ing khua mua pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar,
Khua ding jum pơtom hiăp dêh ]ar
Prăng ơi Laurent Fabius brơi thâo, tơdah tơlơi gir run hơtal rơnu] [u jing dêh
]ar Prăng amra tu\ yap Kơnuk kơna dêh
]ar Palestin [u pơ hrơ\i dong tah. {ing khua mua pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar
Prăng amra ple\ hră kiăng pơdah thâo pơgiong bruă, lơ 2/12 pơ anăp kơ bruă
Kơnuk kơna Prăng tu\ yap hă [o# dêh ]ar Palestin. Tơlơi ple\ hră anai,
kiăng pơgo# bruă kơđi ]ar amăng dêh ]ar
pơtrut kơnuk kơna dêh ]ar Prăng khom kơtưn hloh djru bruă pơsir kơđi rơnuk
rơnua [ơi kuăl Trung Đông./.
****Mơgoah
tôm brơi lơ 28/11, tơhan polis deh ]ar Áo pơ phun laih h’dôm bruă krăp blah
mu\t amăng sang m’nuih [ôn sang, h’dôm anih anom iâu lăi, h’dôm sang jơnum [ing
đăo Islam kiăng hyu hue\] mă [ing ara\ng đing đăo roah ling tơhan kơ khul tơhan
Islam [u gư\t hiăp ara\ng. Bruă ngă anai pơ phun tơdơi kơ bruă pel e\p sui 2
thun kơ sa dua ]ô m’nuih đing đăo bơdjơ\ nao bruă roah ling tơhan [ing hlăk ai
kiăng gum bruă blah amăng h’dôm khul tơhan Islam [u gư\t hiăp ara\ng [ơi deh
]ar Syria.
H’dôm m’nuih đing đăo anai ăt glăk dưi hmâo ara\ng pel e\p mơn kơ bruă djru
gru\p ngă pirat Kơnuk kơna Islam (IS)./.
****Lơ 27/11,
dêh ]ar Canada
lăi pơthâo mơ^t nao 40 ]ô ơi ia jrao ling tơhan nao pơ kuăl hơmâo klin Ebola
[ơi Tây Phi mă bruă amăng 6 blan. Khua ding jum gah bruă ia jrao dêh ]ar Canada, ơi Rona Ambrose brơi thâo, ră anai do\
kiăng 350 ]ô nai ia jrao nao mă bruă djru pơjrao tơlơi duăm ruă Ebola [ơi dêh
]ar Guinea, Liberia hăng Sieria Leon. Hơdôm dêh ]ar anai glăk bưp
tơlơi tơnap tap kơ [ah ơi ia jrao, nai
ia jrao, [ing ngă bruă gah bruă ia yua, [ing pơhlôm pơgang tơlơi ruă tưp lar.
Khua ding jum gah bruă ia jrao dêh ]ar Canada ơi Rona Ambrose ăt pôr pơthâo
amra djru 18 klăk 400 rơbâo đôlar Mi kơ bruă pơjrao tơlơi ruă kman Ebola, pơđ^
tui rơnoh prăk dêh ]ar Canada djru kơ kuăl anai
truh 100 klăk đô lar Mi./.
****Lơ 27/11, lu m’nuih [ôn sang [ơi h’dôm kual k’toai
hang ia rơs^ gah Ngo\ hăng kual To\ng krah gah yu\ deh ]ar Mi k’do\ng glăi dơng
hăng hyuh hyang [u klă. Lom anun h’jan prong [ơi [ôn prong New York hăng Boston
le\ lu ala ]ar amăng deh ]ar Mi kah hăng New England, ala ]ar West Virginia,
Pennsylvania hăng Maryland le\ k’do\ng glăi hăng pler le# k’pal kho\p. Hyuh
hyang [u klă ngă gun bruă nao rai, ngă tơ\i đưn lu tal por mơng rơdeh por
pơgiang h’dôm klăk ]ô m’nuih deh ]ar Mi. Yap him lăng hmâo rơbeh kơ 50 bôh
rơdeh pơjrom nao rai [ơi jơlan prong 90 giam drai ia Niagara, [ôn prong New
York./.
****Giăm
hơmâo 40 ]ô mơnuih rơka rơka] tơdơi kơ sa kơthel kơtang pưh nao kơ [ôn prong Brisbane, [ôn prong hơtal
3 dêh ]ar Austraylia. Kơthel anai pưh nao pơ Queensland, jua rơbu\ kơtang tit truh kơ 140
km lơm sa mông, ngă kơ 39 ]ô mơnuih rơka, 12 ]ô khom nao đih pơ sang ia jrao.
Lu pưk sang đang hmua, phun kyâo pơtâo, rơdeh răm [ăm, jơlan nao rai ia ling
dăo mlep kơtang. Hơmâo năng ai `u 100 boh bơbung sang [u hơmâo apui lơtrik. Ră
anai, [ing khua mua dêh ]ar Austraylia glăk ru\ pơdong glăi tơlơi truh răm [ăm
kơthel anai ngă. Bơ [ơi kuăl dơnung ngo\ dêh ]ar Prăng, sa kơthel prong ăt
hơmâo tom ia ling dăo kơtang ngă kơ 1 ]ô đah kơmơi djai, 3 ]ô mơnuih pơko\n rơka
rơka]./.
}ih pơblang hăng pôr : Rơluch Xuân-Nay Jek-Siu H'Prăk